c.d. artykułu "Osiedle wzór" z dnia 20.09.2011 r.

Idee spółdzielczości mieszkaniowej, kiełkujące w okresie zaborów i nabierające wyrazistych barw w okresie międzywojennym, najsilniej unaoczniły się podczas Pierwszego Polskiego Kongresu Mieszkaniowego. Został on zwołany na 17 i 18 grudnia w Warszawie. Inicjatorem tego spotkania "wszystkich ze wszystkimi", czyli ludzi realizujących na co dzień spółdzielcze zasady, było Polskie Towarzystwo Reformy Mieszkaniowej.

W kongresowych ławach zasiedli też ci, z którymi spółdzielczość mieszkaniowa kooperowała w całym swoim procesie rozwojowym. Byli tu więc przedstawiciele kredytodawców z Banku Gospodarstwa Krajowego, Funduszu Pracy, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jak też związków i stowarzyszeń spółdzielczych i budowlanych: Związku Spółdzielni i Zrzeszeń Pracowniczych RP, Związku Miast Polskich, Towarzystwa Osiedli Robotniczych, Towarzystwa Urbanistów Polskich i Stowarzyszenia Architektów RP, Polskiego Związku Inżynierów Budowlanych, Polskiego Towarzystwa Higienicznego oraz Zarządu miasta stołecznego Warszawy.

Komitet organizacyjny tego pierwszego zjazdu "mieszkańców" stanowili znani działacze: Jan Strzelecki, Stanisław Tołwiński i Kazimierz Matuszecki.

Najważniejszym dokonaniem Kongresu była rezolucja uznająca kwestię mieszkaniową w Polsce za problem społeczny, a więc za sprawę najwyższej wagi. Zgłosił ją działacz WSM-owski Marian Nowicki, późniejszy wieloletni prezes Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej.
Zawiera ona najistotniejsze problemy, które stanęły nie tylko przed spółdzielczością mieszkaniową, ale też przed organami rządowymi i samorządami. Nakreśla też w sposób zdecydowany dalsze kierunki rozwojowe spółdzielczości mieszkaniowej. Warto treść tej rezolucji zapamiętać.

"Uczestnicy kongresu domagają się:

1. Oparcia planowanego budownictwa mieszkaniowego dla mas pracujących o specjalną ustawę, przewidującą wybudowanie w ciągu 10 lat przynajmniej 2 milionów izb mieszkalnych i regulującą szczegółowo zagadnienie finansowania tego planu.

2. Stworzenie niezbędnych funduszy drogą:

a. opodatkowania wszystkich pracodawców i powołania do specjalnych świadczeń wielkich właścicieli i akcjonariuszy banków, hut, kopalni, fabryk i obszarów dworskich;

b. opodatkowania prywatnych właścicieli domów czynszowych i placów nie zabudowanych lub niedostatecznie zabudowanych;

c. corocznych dotacji z budżetu państwa i samorządów;

d. skierowania do budownictwa mieszkań społecznie najpotrzebniejszych wszystkich wolnych funduszów instytucji ubezpieczeń społecznych;

e. gospodarczo i społecznie uzasadnionego kreowania nowych kredytów przez państwo.

3. Ustalenia takich warunków finansowania i takiej kontroli zużycia kredytów, aby świadczenia pobierane za mieszkania społecznie najpotrzebniejsze były dostosowane do budżetów użytkowników i odpowiadały możliwościom płatniczym mas pracujących.

4. Uwolnienia terenów budowlanych od spekulacji i od ciągnięcia zysków z przyrostu ich wartości. Zabezpieczenia przez państwo i gminy odpowiednich terenów dla budownictwa społecznego i ich należytego urządzenia.

5. Oparcia budownictwa mieszkań społecznie najpotrzebniejszych wyłącznie na instytucjach społecznych nie obliczonych na zysk (samorządy, spółdzielnie, ubezpieczalnie), z uprzywilejowaniem spółdzielczej formy budownictwa, najbardziej dostosowanej do potrzeb użytkowników, organizującej należytą obsługę administracyjną i posiadających duże walory wychowawcze. Zapewnienia spółdzielczej administracji w osiedlach mieszkaniowych, stanowiących własność gmin, ubezpieczalni i instytucji patronalnych.

6. Należytego rozplanowania osiedli mieszkalnych z uwzględnieniem odpowiedniego zaopatrzenia w urządzenia ogólne o charakterze gospodarczym (pralnie, kąpieliska, sklepy społeczne, jadłodajnie) oraz kulturalno-oświatowym i społeczno-wychowawczym (zieleńce, urządzenia sportowe i rozrywkowe, sale na biblioteki, czytelnie, kluby, zebrania towarzyskie i społeczne, przedszkola, ośrodki zdrowia).

7. Stosowania przy budowie osiedli mieszkalnych o mieszkaniach społecznie najpotrzebniejszych nowoczesnych zdobyczy technicznych w dziedzinie urządzeń instalacyjnych i konstrukcji budynków. Oparcie organizacji budowy na społecznych przedsiębiorstwach budowlanych, współpracujących ze spółdzielniami pracy, oraz na systematycznie przeprowadzanych pracach badawczych.

8. Zapewnienia przez gminy dla mieszkań społecznie najpotrzebniejszych specjalnych ulg w opłatach za doprowadzenie i korzystanie z wody, kanalizacji, gazu, elektryczności itp., uzasadnionych stworzeniem masowej i społecznie korzystnej konsumpcji.

9. Skoncentrowania całej akcji w instytucji o charakterze publicznym, wyposażonej w szerokie pełnomocnictwa i działającej pod demokratyczną kontrolą zorganizowanego świata pracy.

Uczestnicy Kongresu opowiadają się za doraźnym skierowaniem wszystkich publicznych funduszów budowlanych na akcję prowadzoną przez TOR z uwzględnieniem przy rozdziale kredytów przede wszystkim spółdzielni mieszkaniowych; rozszerzeniem podstaw organizacyjnych TOR przez powołanie do władz nadzorczych tej instytucji przedstawicieli związków zawodowych i spółdzielni mieszkaniowych. Uczestnicy Kongresu opowiadają się za stosowaniem ulg pośrednich (terenowych, podatkowych, itp.) wyłącznie dla budownictwa społecznego oraz do budujących małe mieszkania dla własnego użytku..."

Rezolucja Kongresu była ucieleśnieniem nie tylko wizji społeczników, lecz również rodzajem wyzwania ku nowym czasom. Zawierała tezy i wnioski – zda się – niewykonalne. Ale sporo z omawianych przez nią problemów znajdowało już rozwiązania w praktyce, niemal wzorcowej. Mamy tu na myśli dokonania WSM.

Jednak marzenia i idee spółdzielców nie mogły się doczekać realizacji. Był wszak koniec roku 1938 – nad Polską wisiały już ciemne chmury wojny, która obróciła wniwecz nie tylko wspaniałe wizje osiedlowego, mieszkaniowego "raju na ziemi", ale i zwyczajne, ludzkie prawo do życia.

Źródło: www.spoldzielniemieszkaniowe.pl

C.D.N.